“Alles en iedereen omvattend, niemand uitsluitend.”
Simpel toch? Helaas niet altijd. Want hoe schrijf je eigenlijk een inclusief verhaal?
Die vraag stelden we onszelf als Studio Z toen we benaderd werden door Mijke Hartendorp, onderzoeker bij lectoraat Brain & Technology van Hogeschool Saxion. Bij inclusief kan je denken aan het genderneutraal houden van teksten, maar wist je ook dat 3% van de Nederlandse bevolking een visuele beperking heeft? Hierdoor kunnen zij deze tekst niet lezen zonder speciale software. En voor hen geeft deelnemen aan een online meeting ook de nodige problemen.
Een lastig onderwerp inzichtelijk maken en daardoor ook bespreekbaar voor de doelgroep. Dat is helemaal gelukt door een mooie samenwerking tussen mijn collega Mijke Hartendorp, de Saxion video-unit en Studio Z. Voor de mooie en rake vertaalslag naar beeld alle credits naar Studio Z. Complimenten.
– Testimonial Geerle van der Wijk – Hoofddocent Mediastudies / programmacoördinator Saxion video-unit bij Hogeschool Saxion
Animatie Inclusief Online Vergaderen
Het verzoek van Mijke was om een animatie te ontwikkelen met tips en tricks over hoe je als voorzitter van een online vergadering ondersteuning kunt bieden aan mensen met een visuele beperking. Een vraag ontstaan uit een veranderende corona-samenleving waarin blinden en slechtzienden voor nieuwe uitdagingen stonden. Thuiswerken ontneemt mensen met een visuele beperking de stress van het reizen, maar de hindernissen van online vergaderen komen ervoor in de plaats.
Dit is een vraag die mij ook wel persoonlijk raakt. Door een oogafwijking heb ik slechts 30% zicht in mijn linkeroog en daarmee zeer beperkt dieptezicht. Gooi iets recht op mij af en ik kan niet inschatten waar in de lucht het uithangt. Hallo trauma aan balsporten. Invoegen in het verkeer is soms een gokje, want hoe ver zit die auto nu achter mij? Dat dagelijkse simpele zaken een uitdaging kunnen zijn met een visuele beperking herken ik dus absoluut.
Een Goed Begin is het Halve Werk – Onderzoek & Concept
Maar waar begin je met zo’n verzoek als creatief ontwerper? Bij Studio Z starten we bij het begin: Onderzoek & Concept. Janko en ik gaan eerst met de klant om tafel, om goed de wensen in kaart te brengen op gebied van:
- Doelgroep(en)
- Stakeholders
- Communicatiedoel(en)
- Mediakanalen
Hoe duidelijker het antwoord, hoe beter en passender we een concept kunnen vormgeven. Het leuke van deze sessies is dat de klant vooraf vaak al een eindproduct in gedachten heeft. Door het stellen van kritische vragen en out of the box denken in deze sessies komen we vaak uit bij een totaal ander, verrassend concept welke beter aansluit bij de doelgroep en/of communicatiedoel.
In dit geval had Mijke een duidelijk beeld bij het middel en de boodschap:
Een animatie met als doelgroep mensen die deelnemen of leiding geven aan digitale meetings. De animatie moet alert maken op welke problemen iemand met een visuele beperking heeft in een online vergadering én hoe een gespreksleider dit kan vergemakkelijken. De animatie is onderdeel van een voorlichtingscampagne waarmee op grote schaal gedragsverandering wordt beoogd. Te delen via LinkedIn, Youtube en de Saxion Website.
Het communicatiedoel is hiermee duidelijk, maar de inhoud en vorm nog niet. Tijd voor onderzoek, naar doelgroepen en alle informatie over het onderwerp online vergaderen voor visueel beperkten. Mijke leverde hiervoor haar eigen onderzoek aan en een overzichtsdocument met tips & tricks van IFES. Zelf vonden we daarbij de app Blurscreen, waarmee je kunt ervaren hoe het is om een visuele beperking te hebben en je beeldscherm wazig te zien.
Van Concept tot Schets – Pre Productie
Met dit hele pakket aan informatie is Janko vervolgens aan de slag gegaan. Dankzij zijn brede ervaring als media vormgever is Janko expert in complexe materie omzetten naar sprankelende, positieve boodschappen. En kan hij dit perfect overbrengen naar andere collega’s in het vak, zodat zij precies de juiste toon / kleur / boodschap weten te raken. Voor deze animatie gericht op visueel beperkten kreeg bijvoorbeeld scriptschrijver Daphne Buschers de volgende richtlijn: “Schrijf een script voor een animatie, die het hele verhaal duidelijk en begrijpelijk uitlegt, ook als je de animatie niet kunt zien”.
Vervolgens doken Janko, Daphne en onze expert illustrator Lot van Rijswijk samen in een online sessie om het script verder vorm te geven. Terwijl Janko en Daphne sparden over de tekst, schetste Lot de tekst gelijk uit tot simpele illustraties. Zo was meteen duidelijk hoe tekst tot beeld leidt en hoe deze elkaar versterken. Janko kon als art director gelijk bijsturen om de schetsen sterker te maken, wat leidt tot een supersterk resultaat.
De uitkomst van deze sessie was een eerste script, waarvan Lot alle teksten uitwerkt tot simpele illustraties. Lot is sterk in storyboarden; met simpele schetsen een duidelijk verhaal te vertellen. Dankzij de sprekende schetsen is normaal de vervolgstap simpel: deze verder uitwerken tot prachtige illustraties. Ware het niet dat in dit project de illustraties te volgen moeten zijn voor visueel beperkten én moeten voldoen aan de strakke huisstijl van Saxion.
Een mooie uitdaging voor Janko dus. In zijn briefing zette hij duidelijk op een rij waar visueel op te letten (bijv. gebruik van duidelijke contrasten en goed leesbare visuals) en schetste de kaders van de Saxion huisstijl. Zo kon Roel Steenbergen vlot aan de slag en toverde hij de drie geselecteerde schetsen om tot fraaie illustraties. Zelf tweakten we nog aan enkele details om het echt kloppend te maken en we waren klaar voor de belangrijkste fase.
De Waarde van de Ervaringsdeskundige en Expert
Want hoe bepaal je of het script en de styleframes inclusief zijn? Mijn dieptezicht-beperking is geen belemmering in een online meeting. Ik gebruik geen voorleessoftware, braille toetsenbord of sneltoetsen. En ook, hoe weet ik of wat ons creatieve team maakt ook te volgen is voor mensen met een visuele beperking? Daarom is het zo belangrijk om ervaringsdeskundigen en experts bij dit soort projecten te betrekken.
Want ervaringsdeskundigen en experts op het gebied van visuele beperkingen weten dit precies. Zij ervaren de uitdagingen in het dagelijks leven, wat werkt als ondersteuning en wat niet. Dankzij het netwerk van Mijke kregen we een groep enthousiaste ervaringsdeskundigen én een groep experts uit organisaties zoals het Oogfonds, het UWV en lectoraten van verschillende hogescholen bij elkaar.
De werksessies bereiden Janko en ik nauwgezet voor. Want om goed input te krijgen op je resultaat, is goede voorbereiding nodig. Vooraf bepaalden we het doel van de sessie, welke input we nodig hadden en met welke vragen we deze konden verkrijgen.
Ook gebruikten we deze online sessies om onszelf op online inclusief vergaderen te testen, om zo de best practices uit de animatie gelijk in de praktijk te brengen. Dus van te voren agenda, script en styleframes naar iedereen sturen. In de vergadering spraken we duidelijk af de hand op te steken bij vragen / inbreng. En natuurlijk gedeelde afbeeldingen tijdens de vergadering visueel omschrijven.
En wat een waardevolle sessie was het! De begeleiding van Janko was hier cruciaal in. Hij hield de focus centraal, vroeg door waar nodig om tot de kern te komen van een opmerking en haalde zo de juiste feedback op. Feedback die doorslaggevend is om een realistisch beeld neer te zetten.
Zo leerden we dat voor mensen die in het midden van hun blikveld niet kunnen zien, het deel dat wel zicht geeft aan de randen van het beeld niet contrast- en kleurrijk is. En dat “blinde delen” van het blikveld niet zichtbaar zijn als zwarte vlekken, maar de gemiddelde kleur van het gehele beeld hebben en dus niet zwart zijn. Leerzaam! Ook bleken dunne lijntjes vaak lastig te zien, was het erg belangrijk om met contrasterende kleuren de aandacht op de juiste plekken in beeld te richten en was een detail-rijke achtergrond al snel afleidend. Allemaal zaken die je als niet visueel beperkte niet snel doorhebt.
Terug naar de Tekentafel
Met alle input gingen we terug naar de tekentafel. We schaafden het script bij tot zijn definitieve vorm. De styleframes werden aangepast en verder uitgewerkt in illustraties. Vervolgens kozen we een specifieke scène uit het script om alvast te animeren. Deze animatie test is een voorproefje is van het eindresultaat, waardoor we goed kunnen testen of deze visueel inclusief is. Want met beweging voeg je informatie toe, en die moet ook voor visueel beperkten overkomen.
Hoogste tijd voor een nieuwe werksessie. Ook hier besteedden we veel aandacht aan het voorwerk. Door het tijdig versturen van de test animatie met een duidelijke toelichting konden deelnemers zich goed voorbereiden. Tijdens de werksessie zelf kon hierdoor alle aandacht gaan naar het ophalen van de feedback op de onderstaande punten:
- Verzoek: Bekijk de animatie op je eigen device
- Is de animatie goed te volgen?
- Zijn de visuals goed “leesbaar”?
- Is de Voice Over goed te verstaan?
- Ondersteunt het sound design de animatie en leidt het niet af?
- Brengen we de obstakels voor visueel beperkten goed in beeld?
Ook gebruikten we deze werksessie om af te tasten hoe en op welke kanalen de deelnemers de animatie willen delen. Zo konden we bepalen waar de animatie straks online komt en in welke bestandsvormen we deze aanleveren.
Door in deze fase te werken met testpanels of werkgroepen, kan je dus echt testen of je verhaal het beoogde resultaat heeft. Of je boodschap helder is én allerbelangrijkst: of het voor iedereen te begrijpen is. Natuurlijk is dit per product en doelgroep anders. Denk aan een test met een podwalk of de route voor iedereen duidelijk en toegankelijk is. Of een test met een bordspel prototype of het mechaniek van het spel overkomt. Door op dit punt in het proces extra tijd te investeren, voorkom je onverwachte tegenslagen bij oplevering van het eindproduct.
Wil jij ook een inclusieve serious game, podwalk of animatie?
Het Eindresultaat – De Animatie / Productie
Zelf hadden we met de uitkomst van deze laatste werksessie alle input om een animatie te ontwikkelen die de juiste informatie op de juist toon bracht, op een manier die voor visueel en niet visueel beperkten te volgen was. Roel perfectioneerde de illustraties, waarna expert Timme van Munster aan het animeren ging. In de Studio zetten we nog de puntjes op de i. We wijzigden hier en daar de timing om woord en beeld optimaal te laten samenwerken. Met toevoeging van muziek en sounddesign brachten we de animatie écht tot leven.
Ook in deze fase lieten we de doelgroep nog meekijken. Om te bepalen welke geluidseffecten wel en niet werkten, of het niet te hard stond of te afleidend was. Zo toverde dit topteam met ondersteuning van de ervaringsdeskundigen en experts een sprankelend script om tot een schitterende animatie die én informatief is én motiveert om te helpen veranderen – geschikt voor visueel en niet visueel beperkten!
Klik op de afbeelding hieronder om het eindresultaat te bekijken!
(Bijna) Alles en Iedereen Omvattend
De conclusie? Natuurlijk is het onmogelijk om ‘alles en iedereen omvattend’ te zijn in je eindproduct. Wil je toch zo inclusief mogelijk zijn? Betrek dan vooral je doelgroep(en), ofwel de ervaringsdeskundigen en experts. Niemand anders dan zij kunnen echt aangeven hoe inclusief jouw product is. Neem in het voorproces samen met hen de tijd om tot een echt goede probleemdefinitie en een echt goed concept te komen voordat je gaat uitvoeren. Daarmee ben jij echt verzekerd van waardevol en geslaagd eindresultaat!
Happy Inclusieve Meeting!
Testimonial Mijke Hartendorp, onderzoeker bij lectoraat Brain & Technology van Hogeschool Saxion
“Supertrots op het eindresultaat, waarin we in een korte video echt alle tips kunnen overbrengen.”
