Hoe geef je een co-creatie sessie met jongeren vorm?
Een Studio Z Blog door Educatief Ontwerper Amber
Deze vraag ga ik beantwoorden aan de hand van een interview met beeldend-, multimedia- en performancekunstenaar Teodora Ionescu en acteur en theatermaker Kevin Klein. Teodora is al een aantal jaren docent bij Studio Z. Kevin werd via theatergezelschap Ten Producties in contact gebracht met Studio Z. Beide raakten hierdoor betrokken bij Project SOLO.
Met Project SOLO maken we eenzaamheid bespreekbaar onder jongeren in het voortgezet onderwijs.
Onderdeel van dit project is een multimedia experience via de smartphone, waarbij jongeren een voorstelling maken in de app SneakPeek van theatercollectief SKaGeN. De app lijkt op Whatsapp en het doet eigenlijk hetzelfde; gedurende een periode krijgen degene die de voorstelling volgen appjes binnen. Deze appjes worden verzonden vanuit verschillende personages en vertellen samen een verhaal. Dit verhaal hebben leerlingen in veertien dagen verspreid over drie maanden op Het Stormink onder begeleiding van Teodora Ionescu vormgegeven. Kevin Klein gaf twee lessen script schrijven als onderdeel van dit project.
STAP 1: In kaart brengen van Project SOLO
Teodora begon met het verkennen van Project SOLO. Wat voor soort project was het? Welke tools kreeg ze om mee te werken? Wat was de app SneakPeek? En hoe vertaal je dit alles naar een simpele vorm voor de leerlingen? Dit heeft Teodora samen met Janko Bartelink onderzocht. Uiteindelijk kwam daar een plan uit dat Teodora met een geselecteerde groep meiden uit klas 2 van het VMBO op Het Stormink in Deventer kon uitvoeren gedurende veertien lessen.
STAP 2: Kennismaken en veiligheid waarborgen
Allereerst was het van belang dat Teodora kennis maakte met de groep en om contact te leggen. De leerlingen kenden elkaar niet en de docent (Teodora) was ook nieuw voor ze. Teodora maakte gebruik van verschillende ijsbrekers. Denk aan acteeroefeningen waarbij wordt gekeken naar wie iemand is, wat hij/zij kan doen met zijn/haar talenten, stem en lichaam. Al deze oefeningen gaven de leerlingen tools om elkaar te leren kennen én om later te kunnen gebruiken in hun voorstelling.
Ook voor Kevin Klein was de veiligheid in de groep erg belangrijk. Dit waarborgde hij door regels te bespreken. Geen regels waarbij dingen niet mochten, maar regels die wél mochten. Denk hierbij aan respect hebben voor elkaar, naar elkaar luisteren als iemand aan het woord is en elkaar motiveren. Op deze manier kon Kevin terug refereren aan de gemaakte afspraken op het moment dat de groep onrustig werd.
“Belangrijk bij de kennismaking was de veiligheid in de groep.”
Het doel van Project SOLO is eenzaamheid bespreekbaar te maken. Dit is een beladen onderwerp, blijkt uit onze eerdere blogpost. Teodora heeft de veiligheid gewaarborgd door duidelijke afspraken te maken. Dit ging niet alleen over het onderwerp eenzaamheid maar ook over het acteerwerk dat verwacht werd van de leerlingen. Zo mochten de leerlingen elkaar bijvoorbeeld niet uitlachen op het moment dat zij aan het acteren waren.
STAP 3: Bespreek de doelen/verwachtingen
Vervolgens vertelde Teodora de leerlingen wat Project SOLO was, wat de doelen en het einddoel was. De leerlingen wisten hierdoor vanaf het begin dat ze zelf de voorstelling vorm moesten geven. Zij waren de makers en kregen verantwoordelijkheid voor het eindproduct.
STAP 4: Geef de regie uit handen
Teodora gaf aan dat er acteurs, schrijvers, fotografen en regisseurs nodig waren. De leerlingen moesten zelf beslissen welke taak zij uit gingen voeren. Teodora gaf de handvatten om deze taken te voltooien. Ze stuurde bij waar nodig zodat de leerlingen tot het gewenste resultaat konden komen. Hierbij merkte Teodora dat de regie uit handen geven een uitdaging was. De leerlingen waren namelijk niet altijd gemotiveerd om mee te werken in de les. Dit zorgde hier en daar voor onenigheid en voor een verdeling in de groep.
“Ik bouwde een zandkasteel. Het zandkasteel was de volgende les weer afgebroken. De les daarna was het zand verdwenen.”
Gelukkig stond Teodora er niet alleen voor. Kevin Klein heeft namelijk in het verleden toneel-schrijflessen gegeven en was dus onmisbaar in het voltooien van de voorstelling. Kevin hielp in twee lessen in het maken van een script.
De verschillende groepjes leerlingen werden aan het werk gezet. In de eerste les van Kevin werd er gekeken naar hoe een spanningsboog verloopt. Wat zijn de ingrediënten van een spannend toneelstuk?
“De drie basisingrediënten zijn het doel, de actie en de verandering.”
Breng je co-creatie sessie in kaart met Studio Z!
Net zoals Teodora begon ook Kevin met een ijsbreker. Hij gaf alle leerlingen een formulier waarop ze moesten invullen wat hun grootste angst en wens was. Daarnaast moesten ze het doel en het conflict van een personage benoemen. Het doel van het ene personage moest in conflict staan met het doel van het andere personage. Maar hoe bouw je dan een spannend toneelstuk op?
“Spider-Man kreeg een telefoontje…”
Kevin vertelde aan de klas dat Spider-Man een telefoontje kreeg. Spider-Man stond op en begon zijn ochtend zoals iedere ochtend. Plots kreeg hij een telefoontje met de mededeling dat er een bus aan een zijden draadje hing. Kevin vroeg de leerlingen: “Hoe kan je dit verhaal nog spannender maken?” De leerlingen kwamen met verschillende antwoorden, zoals: in de bus zitten kinderen en in de bus zit Spider-Man zijn vriendin. Of denk bijvoorbeeld aan tijdsdruk toevoegen aan het verhaal zoals: Spider-Man heeft maar 10 minuten de tijd om iedereen te redden.
Al deze informatie werd gebruikt in de tweede sessie. Het begin werd gemaakt voor het definitieve script. Dit script heeft de groep afgemaakt met Teodora.
STAP 5: Begeleid het creatieve proces
Als docent kan het lastig zijn om leerlingen te begeleiden bij een groter project. Leerlingen hebben vaak moeite om het hele proces te overzien en weten niet welke keuzes ze moeten maken. Hierin speelt de rol van de docent als procesbegeleider een belangrijke rol. Het is jouw taak als docent om de leerlingen mee te nemen in de grote lijn van het project en te laten zien welke keuzes op welk moment belangrijk zijn. Dit biedt structuur en helpt leerlingen om hun eigen weg te vinden en te ontwikkelen.
“Een goede procesbegeleider biedt structuur, creëert een veilige omgeving waarin leerlingen fouten mogen maken en geeft constructieve feedback.“
Hierdoor kunnen leerlingen hun eigen weg vinden en zichzelf ontwikkelen.
Als docent ben je niet alleen een instructeur, maar ook een gids en coach. Door de rol van procesbegeleider op je te nemen, kun je leerlingen helpen om te groeien en hun eigen creatieve ideeën te ontwikkelen. Geef de leerlingen de ruimte om hun eigen ideeën te verkennen en je zult versteld staan van wat ze kunnen bereiken.
STAP 6: Evalueer het resultaat én het proces
Bij co-creatie heb je als docent een rol van coach en procesbegeleider, in plaats van leider en beslisser. Dat betekent dat je moet loslaten en dat je niet altijd kunt voorspellen welk resultaat eruit komt. Ook is samenwerken met jongeren vaak onvoorspelbaar, helemaal als dit op school gebeurt. Er vallen lessen uit door studiedagen, leerlingen worden ziek, het brandalarm gaat af, allemaal zaken die je niet kunt beïnvloeden maar die wel impact hebben op het proces én op het eindresultaat.
Bij Project SOLO zorgde lesuitval en een groep die soms over drempels geholpen moest worden om met energie aan de slag te gaan ervoor dat de multimedia voorstelling korter werd dan vooraf verwacht. “Doel niet gehaald”, kun je dan denken. Maar alleen het eindresultaat vertelt niet het hele verhaal. Leerlingen gíngen over drempels heen. Ze ontstegen zichzelf en wisten in het script woorden te geven aan pittige thema’s. In de creatieve werkvormen kwamen ook regelmatig persoonlijke zaken naar boven bij leerlingen. En in de weerstand die je onder schooltijd met jongeren regelmatig kunt tegenkomen schuilen ook lessen. Want als je daar als groep doorheen weet te breken is er écht iets veranderd bij de deelnemers.
Op deze manier kun je een co-creatie sessie vormgeven met jongeren in zes stappen. Kort samengevat;
- Breng het project goed in kaart
- Maak contact met de leerlingen en waarborg de veiligheid
- Bespreek de doelen en de verwachtingen
- Geef de regie uit handen
- Begeleid het creatieve proces
- Evalueer het resultaat én het proces
Wij hebben veel van dit project geleerd, ik hoop jij ook! Succes met jouw co-creatie sessie vormgeven met jongeren!
